Neft sisternlərindən transkontinental qatarlara: Azərbaycan dəmir yollarının inkişaf yolu və nailiyyətləri

Qırğızıstan, Özbəkistan, Türkmənistan və Tacikistandan yüklərin Orta Dəhlizin davamı kimi Transxəzər Beynəlxalq Şərq-Qərb nəqliyyat dəhlizinin cənub qanadı vasitəsilə daşınmasına artıq ehtiyac duyulur. Avropa ölkələri Mərkəzi Asiya bazarlarına çıxış əldə etməyə maraq göstərirlər. Buna cavab olaraq, “Azərbaycan Dəmir Yolları” nəqliyyat xidmətlərinin koordinasiyasını yaxşılaşdırmaq və tariflərin əlçatanlığını artırmaq üçün "Avrasiya Nəqliyyat Marşrutu" Beynəlxalq Assosiasiyasının yaradılması təşəbbüsü ilə çıxış edib.

Avrasiya nəqliyyat marşrutunun inkişafı və əsas dəmir yolu xətlərinin modernləşdirilməsi Azərbaycanı əhəmiyyətli tranzit qovşağına çevirir. Azərbaycanın Bakı-Tbilisi-Qars və Xəzər dənizi limanlarına gedən xətlərin modernləşdirilməsi kimi layihələr ölkəni əhəmiyyətli tranzit qovşağına çevirir və yeni infrastrukturun beynəlxalq logistika zəncirlərinə inteqrasiyası ölkənin iqtisadi təsirini artırır.

Qlobal dəyişikliklər fonunda Azərbaycan dəmir yolları yalnız iqtisadiyyatın mühüm elementi deyil, həm də Şərqlə Qərb arasında nəqliyyat axınlarının sabitliyini təmin edən strateji geosiyasi alətə çevrilir.

Nailiyyətlər və göstəricilər

Azərbaycanın dəmir yolu nəqliyyatında aparılan islahatlar nəzərəçarpan nəticələr verir və bunu statistik göstəricilər də təsdiqləyir. Ölkə 2020-ci ildən 2023-cü ilə qədər daşımaların həcmini əhəmiyyətli dərəcədə artıraraq, infrastrukturun və dəmir yolu şəbəkəsinin idarə edilməsində səmərəliliyin yüksəldiyini göstərir.

Bu dövrdə dəmir yolu ilə yük daşımalarının həcmi 3,65 milyon ton və ya 25 % artaraq 18,276 milyon tona çatıb. Xüsusilə tranzit daşımalarında nəzərəçarpacaq artım müşahidə olunub: 2020-2023-cü illər ərzində tranzit daşımalar 66,2 % və ya 2,74 milyon ton artaraq 6,87 milyon tonu keçib. Bu göstəricilər Azərbaycanın tranzit dəhlizi kimi artan rolunu və “Şimal-Cənub” və “Şərq-Qərb” kimi mühüm layihələrin inkişafı çərçivəsində ölkənin strateji əhəmiyyətini vurğulayır.

Qeyd etmək lazımdır ki, Azərbaycan dəmir yollarında rəqəmsal texnologiyaların tətbiqi daşıma proseslərini sadələşdirir. Bu yeniliklər sayəsində sərhədlərdə yüklərin emalı vaxtı azalıb və yük göndərənlər öz yüklərini real vaxt rejimində izləyə bilirlər. Elektron xidmətlərə keçid sürətlə davam edir, hazırda “Azərbaycan Dəmir Yolları”nın veb-saytında kart balansının onlayn doldurulması imkanı mövcuddur, bu da sərnişinlərin vaxtına qənaət edir. Bundan əlavə, şəhərlərarası reyslərdə dinamik qiymətqoyma sistemi tətbiq edilib, burada biletlərin qiyməti həftənin günü, istiqamət, bayram günləri və tələbatdan asılı olaraq dəyişir. Bu yanaşma sərnişinlərə erkən rezervasiya zamanı daha sərfəli tariflərdən yararlanmağa və səyahətləri daha rahat planlaşdırmağa imkan verir.

Loyallıq proqramı şəhərətrafı qatarlarla səyahət edən sərnişinlərə “ADY Mobile” tətbiqi vasitəsilə daha sərfəli və rahat səyahət imkanları təqdim edir. Proqram çərçivəsində hər gediş üçün 3 % “cashback” və qeydiyyat, dostların dəvəti, sorğularda iştirak və qiymətləndirmələr üçün əlavə bonuslar təklif olunur. Bu təşəbbüs sərnişinlərin dəmir yolu nəqliyyatı və rəqəmsal xidmətlərdən istifadəsini daha da təşviq edir.

2020-2023-cü illər arasında dəmir yolu nəqliyyatından istifadə edən sərnişinlərin sayı 3,4 dəfə artaraq 7,19 milyon nəfərə çatıb ki, bu da 1995-ci ildən bəri ən yüksək göstəricidir. Səyahət şəraitinin yaxşılaşdırılması, hərəkət tərkibinin modernləşdirilməsi və marşrutların genişləndirilməsi sərnişinlərin etimadının artmasına əhəmiyyətli təsir göstərib.

Eyni dövrdə dəmir yolu daşımalarına çəkilən xərclər 25,6 % artaraq 501,159 milyon manata çatıb. Xüsusilə sərnişin daşımalarına xərclər 2,6 dəfə artaraq 326,202 milyon manat olub ki, bu da hərəkət tərkibinin yenilənməsi, vağzalların modernləşdirilməsi və xidmət səviyyəsinin yüksəldilməsi ilə bağlıdır.

Dəmir yolu işçilərinin orta aylıq əməkhaqqısı isə 2,2 dəfə artaraq 1 200,3 manat təşkil edib, bu da əmək şəraitinin yaxşılaşdırılması və ixtisaslı kadrların cəlb edilməsi üzrə səyləri əks etdirir.

2024-cü ildə də müsbət dinamika davam edib. İlk altı ayda yük daşımalarının həcmi 9,32 milyon ton olub ki, bu da ötən ilin eyni dövrü ilə müqayisədə 1,8 % çoxdur. Eyni müddətdə sərnişin axını 19,2 % artaraq 3,85 milyon nəfərə çatıb, doqquz ayın yekunlarına görə isə bu rəqəm 6 milyon nəfərə yaxınlaşıb. Bu göstəricilər dəmir yolu nəqliyyatına olan tələbatın sabit artımını əks etdirir.

Əmək şəraitinin yaxşılaşdırılması istiqamətində səylər 2024-cü ilin ilk yarısında da davam edib. Yanvar-iyun aylarında işçilərin orta aylıq əməkhaqqısı 1 402,4 manata çatıb ki, bu da əvvəlki ilin eyni dövrü ilə müqayisədə 21,3 % artım deməkdir.

Tanınma və mükafatlar

“Azərbaycan Dəmir Yolları” işçilərinin xidmətlərinin tanınması böyük əhəmiyyət daşıyır və onların peşə bayramı əməkdaşların ölkənin inkişafına verdiyi töhfəni vurğulayan mühüm hadisə kimi qeyd olunur. Hər il sahənin ən yaxşı işçiləri dövlət mükafatları və xatirə hədiyyələri ilə təltif edilir ki, bu da onların əməyinin və milli iqtisadiyyatın gücləndirilməsindəki rolunun yüksək qiymətləndirildiyini göstərir.

Bu gün Azərbaycan dəmir yolu müasir və dinamik inkişaf edən bir sənayedir. O, yalnız daxili iqtisadiyyatı dəstəkləməklə kifayətlənmir, həm də ölkənii qlobal nəqliyyat layihələrinin əsas iştirakçısına çevrilməsini təmin edir. Beynəlxalq nəqliyyat marşrutlarının genişləndirilməsi və infrastrukturun inkişafı nəzərə alınaraq, Azərbaycan dəmir yollarının rolu getdikcə daha da güclənəcək və respublikanın qlobal ticarət və logistika sahəsində əsas iştirakçı mövqeyini möhkəmləndirəcək.v