İstanbul Görüşü: Rusiya-ABŞ münasibətlərində yeni səhifə, yoxsa növbəti dalana dirənmə?

İstanbulda keçirilən Rusiya-ABŞ danışıqlarının ikinci raundu, beynəlxalq münasibətlər sistemində mühüm hadisə kimi qiymətləndirilə bilər. Görüşdə əsasən diplomatik münasibətlərin bərpası, səfirliklərin fəaliyyətinin normallaşdırılması və iki ölkə arasında gərginliyin azaldılması məsələləri müzakirə olunur. Bu danışıqlar, Qərb və Rusiya arasındakı mürəkkəb siyasi qarşıdurmanın fonunda baş verir və tərəflərin real kompromislərə gedib-getməyəcəyi sual doğurur.

Bu gün Rusiya və ABŞ arasındakı münasibətlər soyuq müharibə dövrünü xatırladır. Ukrayna münaqişəsi, qarşılıqlı sanksiyalar və diplomatik əlaqələrin minimuma endirilməsi bu münasibətləri dondurmuş vəziyyətə gətirib. Son illərdə səfirliklərin işçi sayının azaldılması, konsulluq xidmətlərinin məhdudlaşdırılması və hər iki ölkənin diplomatlarına qarşı qarşılıqlı məhdudiyyətlərin tətbiqi münasibətlərin daha da pisləşməsinə səbəb olub. Belə bir şəraitdə İstanbul danışıqlarının keçirilməsi, tərəflərin müəyyən məsələlər üzrə dialoq aparmaqda maraqlı olduqlarını göstərir.

ABŞ üçün bu görüş, Rusiya ilə tamamilə əlaqələri kəsməkdən çəkinməsi və diplomatik kanalların açıq qalmasını təmin etmək istəyi ilə bağlıdır. Vaşinqton, Rusiyanın Çin ilə strateji tərəfdaşlığını dərinləşdirməsinin qarşısını almağa çalışır və Moskvanın müəyyən dərəcədə Qərblə dialoqa açıq qalmasını istəyir. Digər tərəfdən, Rusiya da sərt sanksiyalara baxmayaraq, Qərb ilə müəyyən sahələrdə dialoq imkanlarını qorumağa çalışır. Xüsusilə, Moskva Avropa ilə münasibətlərin tamamilə qırılmasının əleyhinədir və diplomatik əlaqələrin bərpası üçün müəyyən jestlər etməyə hazır ola bilər.

Bu görüşdə əsas məsələlərdən biri səfirliklərin fəaliyyətinin bərpası olacaq. Diplomatların geri qaytarılması və konsulluq xidmətlərinin genişləndirilməsi, həm iki ölkə arasındakı əlaqələrdə müəyyən istiləşməyə səbəb ola bilər, həm də sıravi vətəndaşların konsulluq xidmətlərindən istifadə imkanlarını asanlaşdıra bilər. Lakin fundamental siyasi fikir ayrılıqları qalmaqda davam edir. ABŞ, Ukraynadakı vəziyyət, enerji təhlükəsizliyi və Rusiyanın xarici siyasət kursu ilə bağlı mövqeyindən geri çəkilmək niyyətində deyil. Moskva isə Qərbin sanksiyalarını qeyri-legitim hesab edir və öz xarici siyasət kursunu dəyişdirməyə meyilli görünmür.

İstanbul görüşlərinin məhz Türkiyədə keçirilməsi də diqqətçəkən məqamdır. Ankara, son illərdə Rusiya və Qərb arasında balans siyasəti yürüdərək mühüm vasitəçi rolunda çıxış edir. Xüsusilə Qara dəniz taxıl sazişi və digər beynəlxalq təşəbbüslərdə Türkiyənin rolu bunu bir daha sübut edir. Bu baxımdan İstanbul görüşləri, Türkiyənin beynəlxalq diplomatik proseslərdəki çəkisini artıran faktorlardan biri kimi qiymətləndirilə bilər.

Görüşlərin real nəticələr verib-verməyəcəyi hələ ki, sual altındadır. Rusiya və ABŞ arasındakı dərin fikir ayrılıqları, tərəflərin kompromisə getmək imkanlarını məhdudlaşdırır. Lakin səfirliklərin fəaliyyəti ilə bağlı müəyyən yumşalmaların olması ehtimalı var. Bu, gələcəkdə daha genişmiqyaslı danışıqların aparılması üçün bir zəmin yarada bilər. Əgər tərəflər bu görüşdə konkret nəticələr əldə edə bilməsələr, münasibətlərin gərginliyi davam edəcək və diplomatik əlaqələrin bərpası uzun müddət mümkün olmayacaq.

İsmayıl Nadirxanlı